मराठी राज्यभाषा दिवस निमित्त निर्भिड लेख

भैया ये कितने का दिया? क्या भैया कम करो कुच्छ? इतने देर से क्यो आये भैया? पनवेल चलोगे भैया? भैया ये ॲड्रेस कहा पडेगा? आठवलं काही? हो.. हो.. ही तुमचीच दैनंदिन आयुष्यातील वाक्य आहेत. बहुदा ह्याच वाक्याने तुमचा दिवस सुरू होतो. सकाळी उठल्यापासून ते रात्री झोपेपर्यंत तुम्ही मराठीपेक्षा हिंदी मध्ये जास्त बोलता. थोडं लागलं ना मनाला? कटू आहे पण सत्य आहे.

चला याच बाबतीत माझा एक अनुभव सांगतो. मी ब्लॉगर आहे त्यामुळे मला गुगलकडून डॉलरमध्ये पैसे मिळतात. जेव्हा पहिल्यांदा माझ्या अँडसेंस अकाउंटमध्ये ही रक्कम जमा झाली तेव्हा खुश होतो पण रक्कम अकाउंटमध्ये जमा होण्यासाठी बँकेची वाट धरावी लागणार होती. कारण जर इंटरनॅशनल रक्कम आपल्या अकाउंटमध्ये यायची असेल तर प्रत्येक बँकेचा एक स्विफ्ट कोड असतो तो गुगलला द्यावा लागतो तेव्हाच ते आपल्या अकाउंटमध्ये पैसे पाठवतात.

याच गोष्टीसाठी मी माझी बँक गाठली. आता बँक कोणती आहे सांगून त्या बँकेला कमीपणा आणणार नाही पण जवळजवळ सर्वच बँकामध्ये हेच चालू आहे. तिथे गेल्यावर सुरुवातीलाच सिक्युरेटी गार्ड ने आडवले. कहा जाना है? मी म्हटलं बँकेच्या मॅनेजरला भेटायचं आहे. त्याने तिष्ण नजर टाकत मला म्हटलं, क्या बोले? मी त्याला अतिशय नम्रपणे म्हटले, “तुमच्या मॅनेजरला भेटायचं आहे, आहेत का ते? यावर त्याचे उत्तर ऐकून तुम्हालाही राग येईल. आप मराठी बोल रहे है क्या? वो मुझे नहीं आती, हिंदी में बात किजिये.

माझा राग अनावर झाला. मी का हिंदी मध्ये बोलू, तू माझ्या महाराष्ट्रात आहेस, मी तुझ्या राज्यात नाही. तरीपण मी शांतपणे म्हटलं, मला हिंदी येत नाही फक्त मराठी येत. माझे शब्द त्याला फारसे काही कळले नसावे पण माझ्या इशाऱ्यावरून कळलं की मला काय म्हणायचं आहे. त्याने मला समोरच्या डेस्क कडे पाठवत म्हणाले, आप उस डेस्क पे जावो. त्याची हिंदी डोक्यात जात होती पण शांत बसलो.

डेस्क समोर जाऊन उभा राहिलो तर एक तरुणी बसली होती. बोलीये क्या काम है? इथे सुद्धा हिंदी. मी म्हटलं तुमच्याकडे मराठी बोलणारे कुणी नाही का? माझ्या या प्रश्नावर थोडी भांबावली पण तिला बहुदा ते तिला कळले असावे म्हणून तिने तिच्या कर्मचाऱ्याला आवाज दिला, जयेश इनको देख क्या चाहिए? त्यानंतर एक मुलगा समोर आला. बोला काय मदत करू शकतो. बऱ्याच वेळानंतर आठवले हा आपण महाराष्ट्रात राहतोय. आता मराठी कानी पडलीय.

माझे काम तर होईल पण मित्रा एक गोष्ट सांग की तुमच्या बँकेत किती मराठी लोक काम करतात? त्यावर तो हसून म्हणाला सर मी आणि एक पिऊन आहे फक्त दोघेच आहोत. त्याच्या वरवरच्या हसण्याचे दुःख मी समजू शकत होतो. त्याच्याशी बोलून कळलं की या बँकेत १६ कर्मचारी आहेत आणि त्यातले फक्त दोन मराठी आणि बाकी सर्व अमराठी. आणि त्यात जो सिक्युरेटी गार्ड आहे त्याला महाराष्ट्रात येऊन फक्त एक आठवडा झाला आहे आणि तो इथे कामाला रुजू झाला.

मग आपली मराठी मुलं कुठे मागे पडत आहेत का? इथे चूक या माणसाची नाही आहे, चूक आपली आहे. आपणच आपल्या महाराष्ट्राला अमराठी करून सोडलं आहे. कुठल्या दुकानात गेलो, मॉलमध्ये गेलो, चित्रपटगृहात गेलो, किंवा इतर कोणत्याही पर्यटन स्थळी गेलो तरी आपण तिथल्या दुकानदार, रिक्षावाले, हॉटेलवाले यांच्याची हिंदी मध्येच बोलतो. अरे का बोलायची आपण हिंदी? हा महाराष्ट्र माझा आहे, अनेक हुतात्म्यांनी आपल्या प्राणाची आहुती देऊन मिळवलेलं माझं राज्य, माझ्या राजांनी रक्त सांडवून घडवलेलं स्वराज्य आहे मग मी हिंदी का बोलू? मी मराठीतच बोलेन. असा जर तुम्ही ठाम दृढ संकल्प केलात तर पहा आपली मराठी चौहीकडे ऐकू येईल.

आपण स्वतःला मराठी समजतो मग तसे वागणुकीमध्ये पण दिसुद्या. ट्रेनमध्ये सिटवर बसण्यासाठी अरे सरको आगे, थोडा जगह बनाव, असे म्हणण्यापेक्षा गर्वाने मोठ्या आवाजात म्हणा, पुढे सरका मला आत जाऊदे, किंवा पुढे सरका थोडी जागा बनवा बसायला. बोलणं खूप सोपं असतं फक्त आपण बोलत नाही हो आपली घौडचूक आहे. मराठी असल्याची लाज काय बाळगता? अभिमान बाळगा तुम्ही मराठी आहात. आपली भाषा आपण जपली तरच ती आपल्या पुढच्या पिढीपर्यंत जाईल.

नाहीतर आताची परिस्थिती पाहिली तर आपल्याच मराठी कुटुंबात अनेक मुलांना मराठी बोलताच येत नाही आणि त्यांचे आई वडील मोठ्या तौऱ्यात सांगतात इंग्लिश मिडीयममध्ये शिकतोय, सर्व काही इंग्लिश मध्येच असते मग मराठी येत नाही. अरे ज्या गोष्टीची लाज बाळगायची त्याचा अभिमान कसला बाळगता? मुलगा अडीच तीन वर्षाचा झाला की पालकांची लगबग सुरू होते कोणती अशी शाळा शोधण्याची ज्यात उत्तम इंग्लिश शिकवले जाते. यापलीकडे हाताच्या बोटावर मोजण्याइतके पालक असतात जे आपल्या मुलांना मराठी शाळेत टाकतात.

जर तुम्हीच तुमच्या मुलांना आपली मराठी भाषा, आपली मराठी संस्कृती शिकवली नाही तर हा वसा पुढे नेणार तरी कोण? काही वर्षात महाराष्ट्रात फक्त इंग्लिश भाषा कानावर पडेल? मग आपल्या मायबोली मराठी भाषेचे काय? ती कुणी जपायची? ती आपणच जपली पाहिजे. नुसते सोशल मीडियावर व्यक्त होण्यापेक्षा स्वतःमध्ये बदल घडवून आणा. तुम्हालाच तुमची भाषा जपायची गरज आहे.

म्हणून यापुढे स्वतःला हजार वेळा बजावून ठेवा. जिथे जिथे जाल तिथे मराठीतच बोला. अगदी समोरच्याला समजली नाही तरीही बोला. एखाद्या दुकानदाराला मराठी समजत नसेल तर त्याकडून वस्तूच घेऊ नका आणि वस्तू का घेत नाही याचे कारण देखील त्याला ठळक अक्षरात समजावून सांगा. मग बघा तो दुकानदार सुद्धा मराठी भाषा शिकण्याचा प्रयत्न करेल. महाराष्ट्रात काम करणाऱ्या प्रत्येक दुकानदाराला, नोकरदाराला, व्यावसायिकांना मराठी आलीच पाहिजे. तुम्ही या भूमीत काम करता मग इथली भाषा शिकणे हे तुमचं कर्तव्य आहे.

मराठी भाषेचा अभिमान जर आपण मराठी माणसांनीच ठेवला नाही तर मग परप्रांतीय ठेवणार का? एकदा बाहेरील राज्यात जाऊन पाहा, तिथल्या स्थानिकांना आपल्या भाषेचा किती आदर आणि अभिमान आहे. तिथे गेल्यानंतर कळतं की त्यांच्या राज्याची भाषा बोलल्याशिवाय तिथे आपले पानही हळत नाही. प्रत्येक दुकानदार त्यांचीच मायबोली बोलतो. मग मराठी माणसांनी आपली भाषा बोलणे का सोडली? तुम्हाला तुमच्या भाषेचा काही राग आहे का? जर कुणी महाराष्ट्रात असून पण उगाचच हिंदी किंवा इतर भाषेत बोलत असेल तर तुमचं रक्त पेटलं पाहिजे. जर पेटत नसेल तर तुम्ही महाराष्ट्रीयन म्हणण्याच्या कुवतीचे नाही आहात.

सध्या महाराष्ट्र सरकारने महाराष्ट्रातील प्रत्येक दुकानाची पाटी मराठी मध्येच असली पाहिजे असा आदेश काढला आहे. पण ह्या आदेशाचे किती लोक पालन करतात? की फक्त हा आदेश कागदोपत्रीच आहे. तुम्ही तुमच्या शहरात एकदा फेरफटका मारून पहा तुम्हाला अनेक दुकानाच्या पाट्या ह्या इंग्लिश, हिंदी किंवा इतर भाषेत पाहायला मिळतात. आपण अशा व्यक्तींना अध्रिकृतरित्या जाब विचारू शकतो. तुम्ही स्वतःच्या राज्यात आहात, त्यांच्या राज्यात नाहीत त्यामुळे तुम्हीच यासाठी पुढाकार घेतला पाहिजे. आधी समजावून सांगा मग कायद्याचे नियम सांगून समजावा.

हे लिखाण फक्त वाचण्यापुरतं मर्यादित ठेऊ नका. हवे तेवढं शेअर करा आणि गोष्टी आमलात आणा. पहा आपला महाराष्ट्र फक्त मराठी भाषेने गुंफून निघेल. आपण खरंच महाराष्ट्रात राहतो का? हा प्रश्न पुन्हा आपल्याला पडला नाही पाहिजे. हे फक्त नी फक्त आपल्या हातात आहे. सर्वांनी माझ्या सोबत म्हणा, “वाहते रक्तात माझ्या मराठी.. गर्वाने सांगतो, आहे मी मराठी. संस्कृती माझी माय ती मराठी, अभिमानाची ती आमची माय मराठी.

लेखक : पाटीलजी (आवरे उरण, रायगड)